'Tuyển thơ, văn thế kỷ XX” chỉ là chuyện… tầm phào

Thời gian gần đây, nhà thơ Vũ Quần Phương (Trưởng ban “Tuyển tập thơ Việt Nam”) liên tục phát biểu về một cuốn thơ mang tên “Thơ Việt Nam thế kỷ XX”. Theo ông Vũ Quần Phương, việc lựa chọn tuyển tập “Thơ Việt Nam thế kỷ XX” kia gồm: Tiêu chí đầu tiên là chọn thơ hay nên chúng tôi đã chọn được 200 nhà thơ chính thức có số phiếu quá bán (được hơn một nửa số thành viên Nhóm tuyển chọn đồng ý biểu quyết hoặc bỏ phiếu kín). Ngoài ra, còn chọn thêm 50 nhà thơ không có số phiếu quá bán để trong danh sách dự bị.

Ngay như những nhà thơ lẫy lừng của thi ca Việt Nam như: Chế Lan Viên 7 bài, nhà thơ Xuân Diệu 6 bài, Huy Cận 6 bài, Tế Hanh 5 bài... Các tác giả xuất hiện trong giai đoạn chống Mỹ cứu nước chọn mỗi người 4 bài, nhiều nhất là nhà thơ Phạm Tiến Duật 5 bài. Các tác giả xuất hiện sau 1975, mỗi người 2 bài.

Điều này, gây bất bình nhiều trong giới văn nghệ sĩ. Nhiều nhà thơ, nhà phê bình ngay tức khắc tham gia, góp ý sôi nổi vào cuốn “Thơ Việt Nam thế kỷ XX”. Nhà thơ Thanh Thảo đưa ra ý kiến: “Không nên hạn chế về số lượng mà cần chú ý về mặt chất lượng thơ tuyển chọn… Cần phải chọn các tác giả tiêu biểu cho một giai đoạn lịch sử… Không nên xét chọn theo tiêu chuẩn phải là hội viên Hội Nhà văn VN, vì nếu làm một tuyển thơ của hội viên thì nên làm riêng, còn đây là tuyển Thơ Việt Nam thế kỷ XX…”

Thơ ca được tôn vinh tại Ngày thơ Việt Nam ở Văn Miếu - Quốc tử giám. Ảnh: HV

Nhà phê bình Phạm Xuân Nguyên cũng lên tiếng: “Chất lượng ở đây không chỉ là chất lượng nghệ thuật mà còn là chất lượng khoa học lịch sử của nền thơ này. Nói như Hoài Thanh: Khi chọn thơ tôi chỉ biết có thơ. Để làm tuyển thơ này, thiết nghĩ chúng ta không nên vội vàng vì đây là một bức tranh văn học lớn của cả một thế kỷ”.

Còn nhà thơ Nguyễn Quang Thiều đưa ra lập luận: “Chắc gì 5-6 bài thơ của một số nhà thơ tiền chiến thực sự hay hơn 4 bài thơ của một số nhà thơ kháng chiến và cũng chưa chắc đã hay hơn 2 bài thơ của một số nhà thơ xuất hiện sau năm 1975 (?)”. Nhà thơ Trần Anh Thái hiến kế: “HNV VN cần phải công khai các tiêu chí, mục đích của tuyển thơ”.

Đúng là nếu HNV VN có nhã ý muốn làm một tuyển tập “Thơ Việt Nam thế kỷ XX” thì những đóng góp ý kiến trên của các nhà văn, nhà phê bình là rất hữu ích. Là những hiến kế thông minh mà HNV VN nên lắng nghe và tham khảo.

Ngày 22/6/2009, Quyết định số 135/ HNV VN về việc thành lập Hội đồng tuyển chọn nội dung ấn phẩm Quảng bá văn học Việt Nam ra nước ngoài, cùng với việc thành lập Ban tuyển chọn “Tuyển tập thơ Việt Nam” còn có Ban tuyển chọn “Tuyển tập văn xuôi Việt Nam”. PV VietNamNet liên hệ với nhà văn Trung Trung Đỉnh (Trưởng ban Tuyển tập văn xuôi Việt Nam) để tìm hiểu kỹ hơn công cuộc vất vả cho việc ra đời một “Tuyển tập văn xuôi thế kỷ XX”.

Nhà văn Trung Trung Đỉnh cho hay: “Hiện nay chúng tôi còn đang chờ Ban chấp hành, chúng tôi phải làm theo tiêu chí Hội nghị quảng bá Văn học Việt Nam ra nước ngoài, chứ không phải làm theo tiêu chí mình muốn là được. Nếu tuyển chọn theo ý mình, làm theo ý mình thì không được ai thêm bớt nữa, mà tiêu chí của Hội nghị quảng bá Văn học thì do Ban chấp hành chỉ đạo, thì chúng tôi chỉ làm theo thôi.

Nhiều công chúng yêu thơ là những người trẻ. Ảnh: HV

Tuyển sách này chỉ là tài liệu, nhằm phục vụ Hội nghị. Ban đầu định làm “Văn xuôi thế kỷ XX” nhưng không ai làm nổi. Sau đó, định làm truyện ngắn, nhưng truyện ngắn cũng không đơn giản. Cho nên cuối cùng là tuyển chọn một tập văn để phục vụ cho Hội nghị". 

Ông Đỉnh chia sẻ: “HNV VN từ trước đến nay chưa làm một tuyển tập văn xuôi nào đến nơi đến chốn. Trước đây, tôi từng chủ biên cuốn sách “Truyện ngắn VN thế kỷ XX”, nói chung là không có tiếng vang cũng như không có phản hồi. Nhưng khi cầm cuốn sách đó lên, tôi thấy toàn bộ diện mạo truyện ngắn của thế kỷ XX. Tôi không thấy ai thắc mắc gì.

Còn nếu làm tuyển (tức “Văn xuôi thế kỷ XX”) thì rất khác. Vì tuyển thì phải hay, mà hay thì theo tiêu chí của nhóm tuyển. Ví dụ như HNV VN làm tuyển lần này thì mục tiêu là giới thiệu, quảng bá văn học Việt Nam, có thể chất lượng vẫn có, nhưng theo tiêu chí Hội nghị". 

Ông tâm sự thêm: “Khi nào tôi sẽ tuyển một tập truyện ngắn Việt Nam theo tiêu chí của tôi, theo quan niệm của tôi, theo ý cá nhân tôi, cũng như ông Hoài Thanh làm cá nhân vậy”.

Nhà văn cho biết, nhóm tuyển văn xuôi của ông gồm ông, nhà văn Lê Minh Khuê, nhà văn Nguyễn Khắc Trường, nhà văn Tạ Duy Anh, nhà phê bình Nguyễn Đăng Điệp. 

Nhận thấy thông tin trái chiều về những tuyển tập văn, thơ thế kỷ XX này, chúng tôi đã trao đổi với nhà thơ Hữu Thỉnh (Chủ tịch HNV VN) để làm rõ, khi hỏi về việc HNV VN đang làm một tuyển tập “Thơ Việt Nam thế kỷ XX” một công trình đồ sộ, nhằm đánh giá, tôn vinh các nhà thơ thế kỷ XX, ông Hữu Thỉnh (Chủ tịch HNV VN) tỏ ra bất ngờ trước thông tin này. 

Ông Thỉnh khẳng định: “Có rất nhiều phương án để giới thiệu thơ cho Hội nghị quảng bá văn học Việt Nam ra nước ngoài, nhưng Ban chấp hành HNV VN giao cho Hội đồng tuyển chọn Thơ (do ông Vũ Quần Phương làm Trưởng Ban - PV) chỉ làm bước chuẩn bị ban đầu. “Tuyển tập thơ Việt Nam” này chỉ là một tài liệu phục vụ cho giao lưu, giới thiệu trong khuôn khổ cho Hội nghị quảng bá văn học Việt Nam ra nước ngoài.

Các ông đồ trẻ cho chữ tại sân Thái học - Văn miếu. Ảnh: HV

Ông cho biết: Không hề có chuyện xuất bản một tuyển tập “Thơ Việt Nam thế kỷ XX” vì như vậy sẽ cần rất nhiều công phu, nhất là cần có sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Theo ông: “Không nói chuyện bớt ai hay loại ai, mà ngay trong phạm vi chỉ là tài liệu, thì tài liệu ấy cũng còn phải qua nhiều cấp duyệt mới được”.

Ông Thỉnh nói thêm: “Ông Phương không thể đưa ra tiêu chí tuyển chọn cho “Tuyển tập thơ Việt Nam”, mà chính BTC đưa ra tiêu chí cho tài liệu này. Đây là một tài liệu giới thiệu Văn học Việt Nam ở diện rộng, chứ không phải là một tinh tuyển”.

Ông Thỉnh khẳng định lại: “Ban tổ chức chỉ có ý định giới thiệu văn học VN ra nước ngoài, tất cả mới đang là bước đầu. Ở góc độ ông Vũ Quần Phương, chỉ thuộc một tổ khởi thảo, mới bước đầu làm. Tổ ấy chưa báo cho BTC, chưa được Ban chấp hành, Ban chỉ đạo có ý kiến”.

Theo chúng tôi được biết, nhà thơ Vũ Quần Phương đã rất tâm huyết với vai trò Trưởng ban  tuyển chọn "Thơ Việt Nam thế kỷ XX". Nhưng không rõ  do hiểu chưa đúng nội dung văn bản, yêu cầu của Ban chấp hành HNV VN hay tiêu chí chưa rõ ràng mà lại xảy ra tình trạng này. Bởi vì tiêu chí "định giá, tôn vinh" thành tựu của văn học Việt Nam suốt một thế kỷ sẽ khắt khe và đòi hỏi nhiều thời gian, trí tuệ hơn là một tài liệu phục vụ hội nghị giao lưu dịch thuật, vốn lấy tiêu chí "quảng bá" làm chính.

Và nếu để quảng bá văn học VN ra nước ngoài trong một Hội nghị quảng bá văn học VN được tổ chức khá quy mô, thì tại sao lại chỉ hạn chế là những sáng tác ra đời trong thế kỷ XX?

Câu chuyện tuyển tập thơ, văn thế kỷ XX đã làm tốn không ít giấy mực trên các phương tiện thông tin đại chúng thời gian vừa qua, hóa ra chỉ là chuyện... tầm phào!