Làm nhà văn... quá dễ?

Trở thành nhà văn… quá dễ!

Quả là không công bằng, khi có người cả đời cày cục viết lách, sáng tạo ra hàng chục cuốn tiểu thuyết, trong đó có những tác phẩm có giá trị thực sự và được trao giải, thế nhưng lại không được nhiều người biết đến bằng một số người lôi dăm ba chuyện từ blog xuống để in sách, sau một đêm bỗng dưng nổi tiếng.

Việc làm rẻ rúng văn chương, tạo ra những cơn sốt ảo của một số công ty, nhà xuất bản cũng là việc làm sẽ giết chết những "nhà văn trẻ" non nớt ưa sốc nổi, ham danh vọng. Họ được tung hô, ca ngợi hết lời và sẽ mãi mãi ở… trên mây, không bao giờ biết mình là ai, là người thế nào trên trái đất này.

Cái tính ngựa non háu đá cứ cuốn họ đi trong ảo vọng và hào quang lấp lánh của một thứ mốt, rồi cũng trôi vào quên lãng. Và cứ thế, họ không nhận ra đâu là giá trị đích thực, đâu là văn chương, đâu là rác rưởi. Bộ phận lớp trẻ khác được sinh ra, lại tiếp nối sự ảo tưởng đó, và tạo ra một dòng văn rác. Một thứ văn rác được tung hô, cổ vũ bởi một số người.

Ngày nay, việc công bố tác phẩm quá dễ dàng, cộng với tốc độ lan truyền của Internet dẫn đến cái gọi là "văn học mạng". Và như thế, sẽ có "nhà văn mạng". Đây thực sự là một kênh dễ dàng lôi kéo cộng đồng, nhất là những "con sâu mạng" thích tò mò nhảy vào, bàn luận và ca ngợi. Và khi đó, một số nhà sách vốn đang ngồi ngáp ruồi bởi sự khủng hoảng của ngành xuất bản, sẽ bắt được những "nhà văn mạng" kia, đồng thời tung hô họ lên, biến họ thành một hiện tượng với mục đích bán sách.

Một số "nhà văn mạng" thành "nhà văn giấy", họ thấy rằng, việc trở thành nhà văn quá đơn giản, chẳng đao to búa lớn, chẳng trường phái, tư duy hiện đại hay hậu hiện đại, cũng chẳng cần vò đầu bứt tai suy nghĩ với trăn trở như mấy ông nhà văn lớn tuổi. Loại nhà văn này sẽ coi thường nhà văn đích thực, những người nhiều năm hy sinh cho văn chương và đã từng làm nên tác phẩm lớn.

Không ít tác phẩm được tung hô là best-seller (sách bán chạy) đã khiến độc giả thất vọng khi mua về. Nó cũng khiến một số nhà văn trẻ có nhiệt huyết và trăn trở thực sự với văn chương cảm thấy chạnh lòng. Bởi cái gọi là best-seller kia chẳng ai thẩm định, hoàn toàn do chủ quan của công ty sách và nhà xuất bản gán cho. Cứ như thế, thị trường sách văn học bị tung hỏa mù, dẫn đến tình trạng vàng thau lẫn lộn.

Chẳng ai cấm được ai không viết văn, cũng không ai cấm được người khác đừng trở thành nhà văn. Viết văn và trở thành nhà văn hay không là quyền của mỗi người. Thành như thế nào mới quan trọng. Nhưng thành nhà văn không dễ, thành nhà văn có uy tín và khả năng càng khó. Những người nghĩ chỉ cần lôi dăm ba chuyện nhảm nhí trên blog xuống in một cuốn sách sẽ thành nhà văn là hoàn toàn sai lầm.

Lúc đó, anh mới chỉ là một tác giả, hay một cây bút thôi. Và đừng nghĩ rằng, anh viết những thứ vớ vẩn đó thì ai cũng tung hô, ai cũng ca ngợi. Những danh vọng mà anh có được, sẽ sớm qua mau, vì nó là cái danh hão, danh ảo vốn được tô son điểm phấn bởi một số người có mục đích khác.

Văn rác "chấm com"

Một tác phẩm hoàn toàn được lôi từ trên mạng xuống và in thành sách là "Cho em gần anh thêm chút nữa" của tác giả có tên rất sốc - Gào. Gào thực chất là một cô gái có tên Vũ Phương Thanh - một blogger trên thế giới mạng. Cô được viết giới thiệu: "Cho em gần anh thêm chút nữa" có thể khiến độc giả chú ý ngay từ những trang đầu tiên, bởi người khai sinh ra nó là một hot blogger xinh đẹp và nổi tiếng, nhưng đó sẽ chỉ là những cảm giác lướt qua và độc giả sẽ mau chóng quên đi điều đó khi bắt đầu đọc câu chuyện đầu tiên của tập truyện này…

Xinh đẹp, cá tính, năng động, ở Gào còn có khả năng nội tại mạnh mẽ trong việc thể hiện những suy nghĩ và quan điểm của mình qua những con chữ. 21 tuổi, Gào xuất bản tập truyện đầu tiên này của mình một cách rất ngẫu nhiên. Cũng như khi Gào viết ra nó, "Cho em gần anh thêm chút nữa" là một tập truyện thiên về cảm xúc, thuần cảm xúc, không bị cắt gọt bằng kỹ thuật, chính vì thế, tập truyện gần như đưa người đọc trải qua được tất cả các cảm xúc và khiến người đọc có thể sẽ phải tập trung tới 100% giác quan để không bị cảm xúc cuốn đi khi đọc tập truyện ngắn này.

Chỉ xuất hiện được một tuần, cuốn sách của Gào đã được bán hết. Đứng ở trung tâm buôn bán sách tại phố Đinh Lễ, rất nhiều người hỏi mua cuốn "Cho em gần anh thêm chút nữa" của Gào, nhưng đều nhận được cái lắc đầu: "Không còn, người ta mua hết rồi".

Thực chất, tác giả Gào chỉ lấy lại những đoạn entry trên blog và ghép lại. Chứ nó không được xác định là để trở thành những truyện ngắn ngay từ đầu. Vì thế, 13 truyện ngắn in trong tập là 13 đoạn cảm xúc, mô tả về những trạng thái, những ẩn ức và vài ba cảm xúc của tác giả "chớp" được trong cuộc đời mình. Có những đoạn rất thô tục và phản văn học. Thế nhưng, nó vẫn được in và được gọi là "truyện ngắn".

Ví dụ, ở truyện ngắn "Có đàn ông trong toilet nữ", Gào viết: "Thứ  Hai, buổi sáng, toilet Diamond, nhấn mạnh "toilet nữ". Vắng tanh! Không chen chúc! Chỉ có một mình tôi. Tôi là cá nhân duy nhất! Buồn đái ở Diamond trong giờ phút ấy. Nói chính xác hơn: Tôi là nữ nhân duy nhất buồn đái trong toilet nữ, ở Diamond plaza vào sáng thứ Hai… Tôi đái!...".

Đó, những đoạn văn cụt ngủn và thô thiển của một cô gái khá xinh. Tôi không dám phủ nhận tài năng của cô trong những công việc xã hội, nhưng kiểu viết như gom nhặt lại những thứ rác rưởi ở đời lại và bảo đó là văn thì không thể nào chấp nhận. Thế nhưng, một nhạc sĩ, ca sĩ như Lê Cát Trọng Lý đã "bơm" cho Gào ở bìa bốn của cuốn sách rằng: "Một đốm lau ngày hôm nay có thể là cả một đồng lau lan tận đến chân núi vào những hôm sau. Tôi tin văn của Gào sẽ như thế, bởi lửa tự thân đâu đó giữa những dòng chữ". Không chỉ vậy, Gào còn được ca ngợi như một hiện tượng của giới trẻ, bởi một số đàn anh đàn chị của cô, cũng được đưa vào sách để tạo thêm… sức nặng.

Cũng như Gào, tác giả Keng của cuốn "Dị bản" cũng lôi 13 entry trên blog xuống in thành sách. Một thời gian "Dị bản" là một trong số những cuốn bán chạy nhất. Bìa cuốn sách được trình bày hàng chữ gây tò mò "Chỉ đọc khi tuổi đã 18", cộng thêm cái tên tác giả Keng dở tây dở ta, khiến không ít người tò mò mua về, đọc một lần rồi có thể sẽ chẳng bao giờ đụng đến nữa.

Thế mà chủ nhân của cuốn sách lại được báo nhắc đến với vô số bài phỏng vấn. Như nhiều tác giả đã từng "bơm" cho cây bút trẻ, tác giả Song Phạm đã viết về Keng trên báo Sài Gòn giải phóng và sau đó in trong lần tái bản "Dị bản" như sau: "Dị bản" gồm 13 truyện ngắn, mỗi câu chuyện là một mối suy tư, trăn trở về tình yêu, lối sống… của chính mình, cũng là của thế hệ trẻ 8X, 9X Việt Nam hiện nay. Ra đời chóng vánh từ những entry trên blog, các truyện ngắn mang âm hưởng của những vùng đất lạ, đôi lúc kêu gào, đập phá, nổi loạn… nhưng những gai góc, quyết liệt ấy cũng chỉ như những chiếc gai hồng đầy nữ tính, đầy đam mê và chẳng mấy nguy hiểm…

Sau "Dị bản", Keng ra tiếp cuốn nữa có tên "Hồng gai" và có phần bạo dạn hơn khi viết về sex. Nhưng những trang sách ấy vẫn được khỏa lấp bởi một ngòi bút non tay và cố tình lên gân một cách vụng về. Keng còn thiếu tinh tế khi viết về sex và những thuyết giảng luân lý. Văn của cô đã rõ ràng tố cáo cô là người khó có thể viết văn một cách tử tế, ít nhất là trong vài năm tới.

Keng viết trên blog của mình rằng "Hồng Gai" là sự tái hiện thời xuân sắc của hai số phận nữ nhân giữa nhịp sống xô bồ, hiện đại bằng trí nhớ. Một ký ức chẳng gọi rõ tên của nhân vật "Nàng" vô định ngang qua cuộc đời 13 người đàn ông có vợ. Thiên ngoại tình tưởng như dài đằng đẵng vậy mà cũng đã khép lại sau chưa đầy mười năm...

Nếu bạn là một người đức hạnh, sẽ thấy trong "Hồng Gai" ngập mùi buông thả. Lối sống quay cuồng đã xô ngã rất nhiều giá trị cổ điển, để rồi từng thân phận phải chật vật đứng dậy bằng bản lĩnh chai cứng và gai góc của mình. Keng còn  "dọa" trong  năm nay, một tập truyện nữa của cô sẽ chào đời, và cô sẽ còn viết tiếp.

Cấn Vân Khánh là tác giả của hai tập truyện ngắn với giọng điệu mà nhiều người cảm thấy khá sến. Chị được coi là một trong những cây bút nữ "hot" nhất năm 2008, cho ra đời những truyện ngắn quẩn quanh trong một đề tài eo hẹp là những chuyện tình tủn mủn, những ẩn ức cá nhân và khát khao dục vọng.

Truyện của Khánh không có nhiều lớp lang, không rườm rà và nó chủ yếu được tập hợp bởi những chuyện tình của một người đàn ông và một người đàn bà. Khánh cũng khẳng định, chị viết để kiếm tiền. Vì thế mà, nhiều truyện của Khánh có màu sắc của một tản văn, với những dòng cảm xúc mơ hồ.

Cấn Vân Khánh không phản đối người khác nói mình viết văn thị trường, giải trí. Khánh trả lời trong một bài phỏng vấn: "Dòng văn giải trí theo tôi, không có gì là xấu. Thời buổi hiện nay, con người luôn phải quay cuồng bận rộn giữa hàng núi công việc, họ không đủ tâm sức và thời gian dành cho những tác phẩm văn học được coi là bác học, cao siêu, giàu tư tưởng mà họ chỉ cần những trang viết đem đến sự thư giãn nhẹ nhàng.

Nếu văn giải trí là một ly nước làm dịu mát thảnh thơi tâm hồn thì tôi nghĩ không nên lên án hay coi thường nó". Mới đây, trên giá sách của nhiều cửa hàng sách, lại xuất hiện cuốn "Đi lạc vào thế giới của anh" của Cấn Vân Khánh. Vẫn lại là kiểu viết cũ, sáo mòn, xoay quanh chuyện yêu đương, đàn ông và đàn bà, nhạt nhẽo.

Cần có những điều chỉnh về… tâm hồn

Nhà văn Trang Thế Hy từng tâm sự trên báo rằng, khi ông hết duyên thì sẽ "đi chỗ khác chơi", không cố viết ra những điều không tâm huyết. Khi nhận ra giới hạn của tuổi tác, lão nhà văn đã nói là làm. Vậy nhưng, có người trẻ vốn đã chẳng có duyên thực với văn chương vẫn lao vào, cứ thế "khua khoắng" văn đàn và chẳng có chút tâm huyết, trăn trở gì với những con chữ.

Trong một bài báo của Báo Công an nhân dân cách đây không lâu, một tác giả nói về sự viết dễ dãi của nhiều người viết trẻ trong bài "Người viết trẻ trốn đề tài khó". Quả không sai, qua những cuốn sách của các tác giả được nói đến ở trên, càng chứng tỏ sự hời hợt của một số cây bút. Họ không thể viết được những thứ gì khác ngoài những chuyện xảy đến xung quanh mình, những chuyện tình tiền, bội phản, những ẩn ức cá nhân, những trò chơi quán xá vô bổ…

Người viết bài này xin dám chắc, để viết được như một số cây bút trẻ như Keng, như Gào…, không phải nhà văn nào muốn viết cũng viết được. Bởi vì lớp trẻ có một cách nghĩ khác, một lối viết rất "củ chuối" mà các nhà văn không bao giờ nghĩ ra hoặc chẳng muốn nghĩ ra.

Văn chương không cấm đoán ai tiến đến nó, nhưng không thể đến với nó bằng một cái nhìn méo mó, bằng sự hời hợt và ham hố. Trong cuốn "Cho em gần anh thêm chút nữa", tác giả Gào đã biện hộ rằng, mình không phải là một nhà văn. Và sự ra đời của tập sách này sẽ nhận được nhiều cái bĩu môi. Tuy nhiên, đó chỉ là cách để Gào lấp đi ý đồ muốn nổi tiếng và sự non kém của mình trong nghệ thuật.

Sẽ có hàng chục người muốn được như Gào, ngay cuốn sách đầu tiên đã gây tò mò, bán chạy. Nhà sách sẽ chẳng dừng ở đó, họ sẽ "nhào nặn" thêm những người như Gào và tuỳ tiện choàng vào cổ họ hai chữ "nhà văn" để kiếm lời. Và cứ như thế, số lượng những cuốn sách rác được tung ra thị trường càng nhiều, làm ảnh hưởng đến cái đẹp của văn chương đích thực.

Đã đến lúc chúng ta nhìn nhận lại giá trị của văn chương, để không đánh đồng văn chương với những trang viết lai căng kéo từ trên mạng Internet xuống. Cũng không nên "bắt" người này, người kia phải trở thành nhà văn, khi họ mới chỉ là một đứa trẻ, thích chơi blog và ham hố làm bạn với máy tính, để nhả ra những đoạn cảm xúc, những ý nghĩ bột phát của mình.

Và trước khi làm sạch những cuốn sách rác, thì mỗi người làm sách, người viết cũng nên học lại xem thế nào là văn học và tâm hồn mình có đón nhận được nó không. Nếu không vì văn chương, nghệ thuật, thì cũng nên để những trang viết chẳng có chút văn nào mãi ở trên Internet thôi, sẽ thích hợp hơn, bình yên cho văn học hơn.