Về Ba Tri, thăm Lăng cụ Đồ Chiểu

Ba Tri là huyện cuối cùng nằm sát biển Đông thuộc cù lao Bảo, ven sông Hàm Luông. Đây là vùng đất được khai phá sớm từ đầu thế kỷ 18 do những lưu dân đến từ miền Trung. 

Theo tỉnh lộ 26 từ thị xã Bến Tre  về Ba Tri chừng 35km, du khách sẽ gặp hai bên đường là những rừng  dừa bạt ngàn xanh tốt. Qua khỏi địa phận huyện Giồng Trôm vào Ba Tri, ta bắt đầu gặp những cánh đồng lúa khá rộng xen kẽ những vườn dừa, vườn sơ ri với những vạt đất giồng cao, khô ráo. Thị trấn Ba Tri đông vui, náo nhiệt, bởi nơi đây là đầu mối giao lưu, mua bán, trung chuyển hàng nông, thủy hải sản... Huyện Ba Tri có đến 24 xã.

Sau khi dạo quanh chợ Ba Tri thư giãn, chúng ta đến viếng khu lăng mộ nhà thơ yêu  nước Nguyễn Đình Chiểu (1822-1888), cách thị trấn Ba Tri chừng 1km trên đường về An Đức.

Khu lăng mộ cũ trước đây được xây dựng vào năm 1972 có quy mô nhỏ, gọn nhưng trang trọng, đến nay vẫn còn trong khuôn viên với nhiều cây cao bóng mát. Trong nhà tưởng niệm (cũ), ngoài tượng và bài vị thờ cụ Đồ Chiểu, còn có treo tranh vẽ chân dung của các vị anh hùng dân tộc như Trương Định, Thủ Khoa Huân, Võ Duy Dương, Nguyễn Trung Trực, Phan Tòng, Lê Quang Quan... và trích đoạn những tác  phẩm văn học nổi tiếng của cụ Đồ.

Năm 2000, khu di tích này được trùng tu, nâng cấp với quy mô hoành tráng và bề thế trên diện tích hơn 1,5ha. Đến lăng, đầu tiên gây ấn tượng cho khách là cổng tam quan với kiến trúc mang phong cách truyền thống của các đình chùa Việt Nam. Tam quan có hai mái chồng, hình thuyền,  lợp ngói âm dương màu đỏ gạch giả cổ; trên nóc và những bao lam, xiên, xà có đắp hoa văn, phù điêu ước lệ với nét dựng chân phương. Cột trụ tam quan to, vững chãi, sơn màu đỏ son...

Đi vào bên trong lăng là một khoảng sân rộng lót đá hở, hai bên có nhiều cây kiểng và chậu hoa kiểng như thiên tuế, vạn tuế... Vòng ngoài cùng là những hàng dương cao vút che chắn gió dông và tỏa bóng mát.

Tiền đình lăng là một "nhà vuông" to, gọn với hai mái chồng, lợp ngói âm dương xanh. Giữa tiền đình là một tấm bia to, kể sơ lược tiểu sử, thân thế, sự nghiệp của cụ Đồ.

Chính điện lăng là một công trình kiến trúc bề thế. Không gian chính điện lăng có hình khối lăng trụ với ba tầng lợp ngói âm dương xanh, mái dốc, đầu vút cong lên, dáng cứng cõi mà thanh thoát. Những cột trụ ở đây được sơn màu nâu đất. Bên trong chính điện là tượng bán thân của nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu. Hai bên cột có chạm khắc hai câu thơ nổi tiếng của cụ Đồ:

Chở bao nhiêu đạo thuyền không khẳm
Đâm mấy thằng gian bút chẳng tà.

Hằng năm, vào ngày lễ giỗ cụ Đồ (3-7) có rất nhiều khách tham quan cũng như bà con, nhân dân từ các nơi đến dâng hương tưởng niệm nhà thơ yêu nước Nguyễn Đình Chiểu.

Phía sau, bên trái nhà tưởng niệm cũ là phần mộ của cụ Đồ với phu nhân. Gần bên đó là nơi yên nghỉ của  nữ sĩ Sương Nguyệt Anh, con gái của cụ Nguyễn Đình Chiểu. Bà là một trong những nhà thơ, nhà báo rất nổi tiếng vào đầu thế kỷ trước.

Ở ngã ba, đường rẽ vào khu di tích còn có một cây da cổ thụ rất to lớn, hình dáng cổ quái với tàn lá bao phủ một vùng đất rộng. Theo dân gian địa phương, đây là cây da xà, bởi rễ phụ của nó rủ xuống trông  giống hàng trăm, hàng ngàn con rắn đang buông mình đung đưa. Xưa kia,  ban đêm ít ai dám đi ngang đây do sợ ma! "Cây da xà này đã có trên 300 năm tuổi" - cụ Thái Văn Hạng, 85 tuổi, sống gần đấy, cho biết lúc còn bé, ông nội cụ đã thấy nó to như thế này rồi! Một vài chuyên gia về sinh, thực vật học cũng có kết luận như trên.

Ở Ba Tri còn có những điểm đáng tham quan như đình làng xã Phú Lễ, mộ sùng đức Võ Trường Toản và mộ Phan Thanh Giản ở xã Bảo Thạnh, Cồn Đất, cửa sông Hàm Luông, biển Tiệm Tôm, sân chim Vàm Hồ...

Về Ba Tri, thăm lăng cụ Đồ Chiểu sẽ là chuyến đi bổ ích và thú vị.