Yann Martel: 'Nghệ thuật là công cụ hiểu cuộc đời'

Dưới đây là những chia sẻ của ông về văn học, nghệ thuật trong cuộc phỏng vấn với trang Thecrimson.

- Ông có cảm thấy mệt mỏi không khi mọi người cứ hỏi đi hỏi lại những chuyện liên quan đến con tàu bị đánh đắm trong "Cuộc đời của Pi"?

- Tôi dành hai năm để đi quảng bá "Cuộc đời của Pi". Tôi đã nói hết mọi chuyện về động vật, về con tàu, về tôn giáo trong cuốn sách. Sau hai năm, tôi đã nhận đủ các câu hỏi, nhưng tôi vẫn thấy rất thú vị khi tiếp tục được nói chuyện với độc giả về cuốn sách.

 - Rất nhiều tác phẩm của ông lấy bối cảnh ở Canada. Đó có phải là một nỗ lực quảng bá, thu hút sự chú ý của độc giả đối với vùng đất Bắc Mỹ?

- Không, tôi chỉ là người Canada thôi. Các tiểu thuyết gia người Mỹ cũng hay xây dựng câu chuyện trên những vùng đất họ sống. Còn tôi là người Canada. Tôi sống ở nhiều nơi trên thế giới, nhưng chỉ có một quốc tịch là Canada.

- Những năm gần đây, ông đã cố gắng mỗi nửa tháng gửi cho Thủ tướng Canada Stephen Harper một cuốn sách. Điều gì gợi ý cho ông làm điều đó?

- Bởi tôi cảm thấy có một khoảng cách rất lớn giữa tầng lớp chính trị gia và giới nghệ sĩ: thiếu sự giao lưu, thiếu sự chia sẻ. Tôi cho rằng, đó là một bi kịch, bởi con người chúng ta không phải là động vật kinh tế. Chúng ta là những động vật văn hóa. Con người thể hiện bản thân qua: ngôn ngữ mà chúng ta nói; phương thức mà chúng ta giải trí; nghệ thuật mà chúng ta thể hiện, điều chúng ta đam mê… Nên với tôi, nếu có một tầng lớp nào đó tách rời khỏi môi trường văn hóa thì đó là cả một bi kịch. Tôi nghĩ, mình có thể làm gì với tư cách là một công dân, một công dân nghệ sĩ? Và tôi quyết định đều đặn gửi cho ông hai tuần một cuốn sách.

- Ông định làm như vậy đến bao giờ?

- Đến khi nào Thủ tướng còn đương nhiệm. Bạn biết đấy, chúng ta không thể được dẫn dắt bởi những người đàn ông luống tuổi, không hề đọc một cuốn sách nào kể từ sau khi rời khỏi trường học. Nghệ thuật không đơn thuần là phương tiện giải trí. Nó là công cụ hiệu quả nhất để hiểu cuộc đời. Nên nếu một người nào đó không đọc một cuốn sách, một bài thơ nào kể từ khi rời trường học, họ sẽ lấy tầm nhìn từ đâu? Làm sao họ hiểu được người khác? Làm sao họ thông cảm được với người khác? Làm sao họ xây dựng được những ước mơ cho mình? Những câu hỏi đó làm tôi khiếp đảm.

Buồn cười lắm. 3 năm qua, tôi đều đặn gửi thư cho Harper nhưng không nhận được một chữ hồi âm nào từ ông. Trong khi đó, hơn một tháng trước, tôi vừa nhận được một mẩu giấy viết tay của Tổng thống Mỹ Barack Obama. Ông nói ông đã đọc Cuộc đời của Pi cùng với con gái và rất thích cuốn sách.

Martel trong cuộc trả lời phỏng vấn. Ảnh: Thecrimson.

- Vậy ông có định triển khai việc gửi sách cho Tổng thống Mỹ?

- Không, bởi vì ông ấy có đọc. Thực tế, đó là điểm nổi bật, là điều đáng ngạc nhiên, là sự khác biệt giữa ông và Stephen Harper. Ông ấy còn liệt ra những cuốn sách mình từng đọc. Hiển nhiên, đó là người đàn ông có ước mơ, có tầm nhìn. Vì vậy, ông không chỉ là tác giả của những bài phát biểu tuyệt vời, ông còn có tài diễn thuyết. Đó là điều rất quan trọng. Là một nhà lãnh đạo, bạn phải có tài năng thu hút mọi người.

Rõ ràng, Obama là người rất có sự cảm thông. Bởi một phần, sự cảm thông đó được nuôi dưỡng từ những trải nghiệm của chính cuộc đời ông; một phần được bổ sung bằng những cuốn sách ông đã đọc.

- Còn bản thân ông, ông muốn người khác gửi cho ông cuốn sách như thế nào?

- Tôi định viết cuốn sách tiếp theo về loài tinh tinh. Nên giá có ai đó gửi cho tôi một cuốn về loài động vật này.

- "Cuộc đời của Pi" viết về một con hổ, một con linh cẩu, một con đười ươi và một con ngựa vằn. Cuốn sách tiếp theo của ông “Beatrice & Virgil” cũng xuất hiện một con khỉ và một con lừa. Ông thích viết về động vật hay ông cố tình tạo ra một vườn thú trong các trang văn của mình?

- Tôi thích sử dụng nhân vật là các con vật, vì chúng giúp tôi kể câu chuyện của mình. Tôi không biết tại sao, nhưng dường như các tiểu thuyết viết cho người lớn thường hiếm khi viết về động vật. Chúng ta có vẻ như đã mặc định rằng, các con vật thường gắn với truyện thiếu nhi. Động vật có thể truyền tải những biểu tượng mà nhiều khi con người không làm được.

- Ông có nuôi con vật nào không?

- Hồi còn nhỏ, tôi từng sống ở Costa Rica. Chúng tôi có một mảnh vườn và có rất nhiều con vật. Chúng tôi nuôi thỏ, rùa và khỉ.