Trang Thế Hy giữa những câu thơ đắng và ngọt

Tôi không thể nhớ đã gặp nhà văn Trang Thế Hy bao nhiêu lần, khi thì ở Sài Gòn khi thì ở Bến Tre. Tôi cũng chẳng mấy khi nhớ ông tên thật là Võ Trọng Cảnh, sinh năm 1924. Tôi chỉ nhớ giới văn chương hay gọi ông thân mật là chú Tư Sâm. Từ tác phẩm đầu tiên Nắng đẹp miền quê ngoại in năm 40 tuổi thì Trang Thế Hy đã có một cá tính sáng tạo được nhiều người quý mến. Mãi đến khi ông nghỉ hưu và quyết định rời Sài Gòn về sinh sống tại quê nhà, huyện Châu Thành, tỉnh Bến Tre, thì hành trang của ông có thêm khiêm nhường mấy cuốn có thể kể tên như Mưa ấm hay Vết thương thứ mười ba.

Nhà văn Trang Thế Hy viết rất ít, có lẽ ông quá nghiêm cẩn với chữ nghĩa. Có lần ông bảo rằng, ông cũng được trời cho chút năng khiếu viết lách nhưng ông kém ý chí và thiếu đam mê nên sự thành đạt không đáng kể. Ấy là ông nhún mình nói vậy, chứ tôi tin thẳm sâu lòng ông lúc nào cũng thao thức những trang văn nâng đỡ số phận con người. Bằng chứng là, sau khi ông ở ẩn nơi vườn dừa chôn nhau cắt rốn từ năm 1992, hai tác phẩm Tiếng khóc và tiếng hát và Nợ nước mắt tiếp tục mang lại cho độc giả những rung động sâu xa về cuộc đời bình dị đầy rẫy ngã rẽ quanh co.

Tôi từng ngồi trong căn nhà đơn sơ của ông suốt một buổi để cố cắt nghĩa vì sao từ con người tưởng chừng khắc khổ ấy lại có thể bật ra nhiều câu chuyện ấm nồng đến vậy. Tôi nhìn dáng đi chậm rãi của ông bước trong vườn rột roạt lá và gió, tôi nhìn bàn tay run run pha trà của ông sau vạt nắng nhập nhoạng mái hiên, tôi nhìn đuôi mắt chất đầy vết nhăn năm tháng của ông lâu lâu nhíu nét cười hóm hỉnh. Và cuối cùng tôi đã bất lực trước ham muốn lý giải cốt cách Trang Thế Hy. Ông như một gốc cổ thụ không xum xuê cành lá, nhưng lộc biếc vẫn rạo rực giữa mùa đông ngỡ trơ trọi và lạnh lẽo tứ bề. Gốc cổ thụ Trang Thế Hy biết cách giấu cho mình một vẻ đẹp lặng lẽ. 

Quyển thơ "Đắng và Ngọt" của Trang Thế Hy được in song ngữ Anh - Việt, phát hành tháng 12/2009, tái bản tháng 5/2010.

Nhiều người đã ca ngợi nhà văn Trang Thế Hy bằng những mỹ từ rộn rã. Tôi tin, ông dửng dưng với mọi lời tán tụng dù chân thành hay giao đãi. Ông chỉ dành tâm hồn phiêu lãng trong thế giới của ông, một cái thế giới trầm buồn và khắc khoải. Tôi dám chắc chẳng ai hiểu được cái thế giới của Trang Thế Hy, nếu ông không làm thơ. Đó cũng là một niềm may mắn cho những người hâm mộ ông. Nhà văn Trang Thế Hy kể Về một món đồ chơi của tuổi thơ nghèo rằng: "Bài học vỡ lòng về tình mẫu tử, tôi học trên bộ ngực mỏng trang bị khiêm nhường bằng đôi vú nhỏ như vú cau của cô giáo làng gầy nhom vì bịnh đau tim, thương đứa học trò mồ côi mẹ, ôm tôi vào lòng, dạy tôi đánh vần mờ e me nặng mẹ" qua nỗi hoài vọng: "Giờ đây, trên đoạn cuối của đường đời, khi những kỉ niệm tuổi thơ đã thụt lùi rất xa về phía bên kia đường biên của cõi nhớ, ông già gần đất xa trời vẫn còn gặp hoài trong mộng mị những cái vú cau lượm trong khay đựng trầu của bà nội ngày xưa”.

Một người ưa ngẫm ngợi như nhà văn Trang Thế Hy thì tránh sao khỏi những phút chạnh lòng. Ông tự nhủ, trang giấy trước mặt ông và xã hội xung quanh ông được nối bằng một sợi chỉ hồng. Ông mượn lời một cô gái có người yêu là nhà thơ để an ủi nỗi đau Bứt đứt sợi chỉ hồng theo ngậm ngùi xô đẩy: "Hồi mình mới yêu nhau, cây kéo kiểm duyệt tạm trú trong đầu anh như khách không mời mà đến, chỉ thỉnh thoảng nó mới e dè cắt bỏ một vài bông hoa tư duy nhỏ nở ra trên trang viết của anh" rồi diễn tiến dằng dai "Bây giờ cây kéo kiểm duyệt không phải là khách, nó có hộ khẩu thường trú trong trái tim anh. Trước sự dửng dưng vô cảm của anh, nó cắt xén không thương tiếc những bông hoa cảm nghĩ của anh, kể cả những búp chưa kịp nở" và cuối cùng đành đoạn lau khô một cơn mê cũ: "Khi cây kéo kiểm duyệt không còn gì để cắt xén nữa. Trước sự vô hồn trần trụi của bản thân anh, nó sẽ cắt đến sợi chỉ hồng đã gắn bó đôi ta do bàn tay xe duyên của bà Nguyệt ông Tơ. Em thương sợi chỉ quá, nhưng đành bứt đứt nó bằng chính tay em".

Thơ của nhà văn Trang Thế Hy luôn biến chuyển suy tưởng trên thế mạnh logic mạch lạc vốn có ở một người viết văn xuôi. Thơ Trang Thế Hy giục người đọc phải "nghĩ" nhiều hơn phải "cảm". Điềm đạm trong miền lương thiện, thơ Trang Thế Hy nhoi nhói sự dằn vặt thế thái nhân tình phía Lời nói dối nhân ái. Đối với ông, lời nói dối nhân ái có thể là: Gió nói với chiếc lá úa: "Trong vòng luân hồi bất tận của kiếp lá, màu vàng của mi trong khoảnh khắc nầy, là nét đẹp vĩnh hằng của nhan sắc mùa thu tàn phai nhanh. Đừng buồn! Cái đẹp nào cũng phù du, vì chỉ có cái phù du mới đẹp", "Lá biết gió nói dối nhưng lá vẫn vui vẻ bay vèo theo gió" và có thể là "Cô gái nói với ông già: “Bố đẹp lão quá, hồi còn trai chắc bố có số đào hoa". Ông già - héo queo như cây kiểng còi - uống lời nói dối cực kì khó tin của cô gái, như uống giọt nước thần có dược chất hồi xuân".

Hình dung là vậy, kỳ vọng là vậy, nhưng sao hụt hẫng "Tiếc thay, những lời nói dối ta phải nghe hằng ngày, lại là những lời nói dối không nhân ái!". Khi viết những câu thơ đó, Trang Thế Hy đang cười hay đang khóc, tôi không biết được. Nếu hôm nay đọc lại, ông sẽ khóc hay sẽ cười, tôi cũng không biết được. Bởi lẽ, nhà văn Trang Thế Hy đã 87 tuổi rồi, “đắng và ngọt” cũng xoa dịu thôi!