Nhà thơ P.N. Thường Đoan: Một mình mong manh giữa hành lang lạ...

Tôi còn nhớ giữa hằng hà câu chuyện bỏ dở ở sân bay, cạnh bến xe bụi mù hay bên ly cà phê nhạt là phút im lặng ngắm nhìn thiên nhiên tươi đẹp: đó có khi là khoảnh khắc ánh nắng rực rỡ phản chiếu sắc xanh của loài cây không tên, của đoá sứ trắng nuột nà làm buổi trưa bỗng dưng thanh mảnh, dịu nhẹ hay lúc phát hiện con sóc hồn nhiên trong thành phố náo nhiệt : tôi ngắm sóc múa trên dây điện/ trên cột điện/ trên cây si già/ lòng reo vui sáng sớm (Những con sóc)… Vậy đó. Chị có nhiều giờ lang thang bất tận chỉ để chạm khẽ vào thế giới biển cả, ngồi bên cạnh lặng nghe tiếng sóng biển vỗ về từ phía xa khuất nào hay quảy ngược ba lô lên núi đồi, cố bắt kịp hơi thở dịu dàng của sắc hoa dại tràn ngập ngõ ngách tâm hồn, vào chợ Âm Phủ ngắm con người xôn xao mua bán mà lòng vui phơi phới. Có lần đến Đà Lạt lúc 9-10 giờ đêm, lúc bão đổ bộ, thành phố mất điện, cây gẫy đổ khắp nơi; sáng mờ tôi đã thấy chị đứng cạnh khung cửa kính tầng 2 khách sạn ngắm mưa rơi trên dãy nhà tăm tối lòng thoáng buồn vụng dại. Tôi biết chị yêu khung cảnh giản dị ấy, tìm nơi đó sự bình lặng của kiếp người chỉ cần chạm vào hơi lạnh/ đêm nay đã biết mình vui (Đằng kia có phải là khói núi) hay: Thê Húc chiều qua rớt một nhịp chòng chành/ sáng nay gió mát rất bình yên (Cóc-tai).

Nhiều người quen Thường Đoan đều biết, đón chị ở cơ quan thường là lũ mèo hoang tội nghiệp; về đến nhà lại cũng chính bọn mèo chó cộng thêm các bạn cây cỏ ríu rít trong khu vườn nhỏ, chào thân mến. Ngoài công việc, chị ít giao tiếp với người khác. Chị chọn lối sống thẳng thắng, đôi khi bất cần nhưng có nhiều độ lượng, khép kín. Mỗi người là một thế giới và chị giữ cho mình cái thế giới bất khả xâm phạm ấy như một nỗi đau và niềm kiêu hãnh riêng tư. Có lần gặp phải trộm, có lần phải tự cấp cứu mình trong đêm, chưa kể gánh vác đủ chuyện trong nhà ngoài phố nhưng chỉ “mưa nắng một mình mưa nắng chịu” (Gà không gáy bông lý vẫn xanh), vậy mà có lúc chị không sao xua đuổi được ý nghĩa: “căn phòng miễn cưỡng chứa tôi” (Ngày lễ). Sáng nào cũng vậy, chị vốc một nắm thuốc rồi đến cơ quan, bắt đầu ngày mới. Tôi giả dụ lỡ chị xảy ra chuyện gì thì chắc chẳng ai biết, chị chỉ cười. Buồn tủi lắm thì ới ới bạn bè Đoan bị thế này Đoan bị thế kia, bạn bè thương lắm cũng chỉ an ủi vài câu thôi chứ biết làm thế nào nên Lao xao lúc đối bóng/ Lòng đau một cách tự nhiên (Tự nhiên). Rồi cuộc sống cũng đâu vào đấy, muốn khác cũng chẳng được. Tai họa (hay hạnh phúc) ẩn náu đâu đó, có thể đến vào giờ phút khó đoán thế nên khi vô tình quan sát chị, tôi tìm thấy thoáng bình yên khủng khiếp. Cái bình yên của một người từng trải, sẵn sàng đón nhận đời sống một cách thiết tha, tin yêu nhất nhưng cũng nghiệt ngã nhất: một chồi cây vướng vào gió lạnh toát/ mọc vào nơi kẻ hở trái tim (Sinh nhật tháng 12).  

Nhưng có lẽ xuyên suốt tập thơ Buổi sáng có nhiều chuyện kể là tâm sự tuôn trào về tình yêu của người đàn bà cô đơn được diễn tả bằng không ít câu thơ hết sức dễ thương: Buổi sáng muốn gọi anh/ nắng nói lời mê ngủ/ gió se lạnh chối từ/ quàng nổi nhớ chạy quanh chiếc bàn nhỏ (Buổi sáng). Nói về nỗi say đắm vô cùng khi được yêu, giọng thơ của người đàn bà này lúc nào cũng hân hoan khó tả: cám ơn sự lặng lẽ của đất trời/ để em nghe được trái tim anh nói/ cám ơn cả giấc chiêm bao chiều ngắn ngủi/ đầy hơi thở đàn ông (Hư ảo), những chiều ngất ngây không nói lời tạ từ (Vời vợi). Niềm vui vốn qua nhanh như gió, tự khi nào, những dự cảm của mất mát mọc rễ và bám chặt trong từng hơi thở chị: ôm khoảnh khắc cuối cùng/ anh của ngày nồng nhiệt sẽ tan (Hạ huyền một đêm kia). Tôi trộm nghĩ, phải chăng đây mới chính là gương mặt của tình yêu: bong bóng mưa trôi trôi trôi/ con mắt mù màu băng qua đèn đỏ/ tình yêu đứt thắng thét kinh hoàng (Quán mưa) vì sự phản trắc tạo nên thế giới, đủ để lại trong lòng chị nhiều vết thương khó hàn gắn: ở chỗ ngã ba có chuyến xe rẽ ngược/ tình yêu nằm giữa đường ray (Mộc). Cuối cùng chỉ còn cách ôm trọn những khúc mắc của tình yêu đỗ vỡ, chị đau đớn thốt lên trong bóng tối như là cách duy nhất tự xoa dịu mình: em cởi áo làm huyệt chôn trăng/ trái tim rớt theo cơn nghẹt thở (Hạ huyền một đêm kia).

Với người khác tình yêu có thể chỉ là một trong rất nhiều mối quan tâm nhưng với PN.Thường Đoan, tình yêu hẳn là nỗi khắc khoải sâu xa nhất: người đàn bà là một ụ đất chết/ cơm trốt xoát hình trôn ốc, cong/ biển xô vật vã không mòn tiếng khóc (Tắc kè kêu sau bão). Ấy thế cũng chính nhờ nó, chị đã sống đến tận cùng cảm giác: con đường về biển lóc xóc nụ hôn/ mùa cuối đông dạt về phía kia ốc đảo/ mặc mắt sứa bốc lửa xanh ngạ quỷ chế nhạo/ chân còng cuống quýt reo/ ta đốt cạn ngày còn (Lá non).

Nhưng thực sự cái mà tôi thích chị hơn cả là sự can đảm, có nhiều phần lạnh lùng chịu đựng, mặc kể bất ổn bủa vây: tôi lau sạch bụi trên tường có gương mặt người đàn ông/ nói yêu bằng lưỡi nhọn (Quán mới); em đưa một cánh tay dựng làm bia mộ không cần chia buồn/ mai người có đi qua không cần phải nhìn/ em còn một tay kia vẫy chào lận đận (Hạ huyền một đêm kia); nấm đất mùi sữa cài bóng hoa đỏ vỡ/ dạt có hết không/ tôi không xin ngọn gió nồm đứng lại/ an ủi mùi tanh tưởi góc vườn (Thêm một con mèo chết); để rồi lời tỉ tê hắt bóng trong đêm cô quạnh lại vang lên nhưng nhẹ nhàng, lặng lẽ thôi: Rồi ngõ lạ đêm đêm quen/ khi người đi khỏi cửa (Vời vợi)

Khép tập thơ lại, tôi nhiều lần chỉ muốn lưu giữ tiếng cười giòn tan trong đêm phố cổ Hội An đèn lồng rực rỡ, gương mặt sáng đón trăng tròn đẹp bên sông Cầu và những khuya đi dọc phố nhỏ dưới tàn lá thấp của Hà Nội mà chợt nghĩ về bài thơ chị sẽ viết. Tôi biết, dẫu thế nào, những dòng thơ nhỏ bé ấy sẽ được thoát thai từ trái tim ngập tràn nỗi im lặng trìu mến, cám ơn vì có lần ghé lại thế giới này.