Nghề 'nghe' cá biển

Làng chài Phước Hải (thị trấn Phước Hải, Đất Đỏ, Bà Rịa - Vũng Tàu) có gần 40 người biết nghe cá, chủ yếu là trai trẻ. "Nghề này học đâu phải dễ dàng gì, người bình thường thì làm gì nghe được tiếng cá. Phải làm quen với con cá trước, rồi lặn xuống dưới nước, vểnh tai mà nghe, 2-3 tháng đầu sai là bình thường", anh Nam, một người trong nghề, kể.

Theo anh Nam, mới đầu lặn xuống nước, căng tai nghe cũng chả thấy gì, chỉ nghe thấy tiếng máy nổ của thuyền phía trên và tiếng nước ùng ục. Vài tháng đầu tiên thì hầu như đoán gì cũng sai nên không dám đi theo ghe thuyền, toàn phải tự tập. Đến khi có kinh nghiệm, nghe đúng nhiều rồi thì mới bắt đầu xin đi cùng những chuyến cá lớn để các bậc “tiền bối” chỉ dạy thêm bí quyết.

Làng chài Phước Hải tấp nập buổi chiều muộn. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.

Làm nghề nghe cá nhanh giàu, sau mỗi lần đi biển, các thuyền viên khác được một phần thì người nghe cá được tới bốn phần. Bởi công việc của họ cực khổ mà cũng quan trọng bậc nhất, quyết định cho việc thành bại của cả chuyến đi. Đến mỗi vị trí, họ phải lặn xuống trước tiên, sâu khoảng nửa mét dưới ghe để có không gian yên tĩnh nhất. Lúc này, nếu có cá hướng nào thì luồng nước sẽ mạnh lên hướng đó nên chỉ cần nhắm theo một hướng mà nghe xem số lượng bao nhiêu để báo cho các ngư dân phía trên giăng lưới.

Tại khu phố Hải Trung (thị trấn Phước Hải) có người nghe cá rất tài, đó là ông Bảy Liễu. Tuy đã ở tuổi 65 nhưng ông vẫn còn rất nhanh nhẹn, đôi mắt tinh anh, sắc lẹm. Ông cười bảo: “Nghề này vất vả thật nhưng thú vị lắm. Con người không dạy mình nghe cá mà chính con cá nó dạy. Nó kêu vào tai mình, cho mình nghe nó thế là biết.”

Tên thật của ông là Bạch Văn Liễu, bắt đầu nghe cá từ năm 18 tuổi vì một thời gian dài, ông theo cha học nghề trên các chuyến ghe tàu. Trời phú cho ông đôi tai nhạy bén nên người ta mất 2-3 tháng mới nghe chính xác được tiếng cá, còn ông chỉ mất chưa đầy một tháng. Nghề này gắn bó với gia đình ông đã ba đời, từ ông nội, truyền lại cho ba, ba truyền lại cho ông.

Ông kể, để nghe cá không cần đồ dùng gì cả, chỉ mặc độc có cái quần xà lỏn, nhảy xuống nước, sâu khoảng 0,5 m. Phạm vi nghe có thể lên tới 50 km, cho nên nếu có cá thì chỉ cần một phút sau, theo nhịp nước chảy là có thể đoán được số lượng nhiều hay ít.

Ông Bảy Liễu hào hứng kể về nghề độc đáo của mình. Ảnh: Nông nghiệp Việt Nam.

Kinh nghiệm cho hay, nước chảy mạnh, có tiếng vù vù thì cá khá nhiều nhưng là loài nhỏ, còn nước chảy mạnh, đều là cá lớn. Khi cá vào chừng 100 m là có thể nghe rõ tiếng kêu của nó. Mỗi loài cá kêu mỗi khác nhưng không phải cá nào cũng kêu. Loài cá nấu (cá trích, cá thu ẩu) thì không kêu, chỉ có các loại như sóc nanh, ngao vàng đuôi, sóc trắng, lù đù, đỏ dạ mới kêu.

Mỗi loại có tiếng kêu đặc biệt, qua đó phân biệt được loài nào với loài nào. Chẳng hạn như cá sóc nanh kêu cụp cụp, cá sóc trắng thì tọc tọc, cá ngao vàng đuôi lại kêu lục đục lục đục. Để phân biệt được như vậy, phải lặn nhiều, nghe nhiều, sai vài lần thì lần sau tự khắc đúng. Biết loài cá, nghề này cũng nắm được đến 90% số lượng mỗi đàn bơi vào, qua đó việc giăng lưới cũng dễ dàng hơn.

Nghề này cũng rất cực, 4h sáng phải lặn trước, tìm vị trí, nơi này không có ra nơi khác tìm, nhưng phải lặn tìm ít nhất 5 phút mới đi chỗ khác. Theo nghề gần 50 năm, ông Liễu không kể hết là đã ra khơi bao nhiêu lần cũng nhu số lần đoán biết cá chính xác. Chỉ biết, khắp người dân vùng này, nhắc đến “Bảy Liễu nghe cá” thì ai cũng biết đến ông như một bậc thầy cừ khôi. Tuy đã nghỉ hưu nhưng hai con trai của ông đã tiếp bước cha để phát triển nó.

Hiện giờ, ông Liễu vừa đảm nhận chức Trưởng ban Công tác Mặt trận khu phố Hải Tân (thị trấn Phước Hải) vừa là thành viên trong Ban Quản lý Dinh Ông Nam Hải (khu phố Phước An). Gia đình ông có 9 người con nay đều có cuộc sống ổn định, làm việc nhà nước, 2 người con trai của ông cũng đang cho thấy sự xuất sắc không thua kém cha mình trong nghề nghe cá.

Theo Nông nghiệp Việt Nam