Heo quay lá mác mật

Heo quay thì khó nơi nào có thể sánh bằng Lạng Sơn. Bởi lẽ, nếu đơn thuần chỉ chọn lấy con heo làm thịt rồi quay với các gia vị khác thì không tạo nên tính độc đáo của món quay này. Cái riêng heo quay là phải chọn con vừa phải, nếu heo sữa thì càng tốt. Còn trong các dịp lễ đông khách, có thể chọn con có trọng lượng khoảng 10 – 35kg để quay. Cái độc đáo của món này làm người ăn một lần rồi “ghiền” chính là hương vị của lá mác mật. Đây là loại cây cho lá và trái rất thơm, hương lạ và thường được dùng trong các món ăn của các dân tộc Nùng, Tày nước ta.

Sau khi mổ heo, làm sạch người ta lấy một cái cây xuyên qua con heo từ miệng đến đuôi và được cố định bằng dây cột ở sống lưng để giữ vững vị trí. Tiếp theo sẽ dựng con heo lên cho khô ráo rồi lấy lá mác mật tươi xào qua với gia vị như bột ngọt, muối và thêm một gia vị khác là tàu-choong đưa vào trong bụng heo; dùng chỉ khâu thật kỹ lại để hương vị của hỗn hợp đó ngấm vào thịt heo.

Heo sẽ được quay với thanh củi trong khoảng từ 1 – 4 tiếng tuỳ theo trọng lượng con heo. Quá trình quay phải thường xuyên lau nước và mỡ rịn ra trên da heo và dùng mật ong pha với nước phết lên ở thời gian đầu cho con heo được chín đều, vàng đẹp như ý.

Heo quay có đặc điểm ít béo bởi trong quá trình quay mỡ đã chảy bớt ra ngoài. Sau khi quay chín, chặt từng miếng xếp ra dĩa, hương vị của lá mác mật toả thơm ngát. Nước chấm dùng với món này là trái mác mật, muối, bột ngọt hoặc dùng nước mắm ớt bỏ trái mác mật vào sẽ làm món ăn thêm trọn vẹn.

Với người Nùng, Tày ở Lạng Sơn heo quay lá mác mật là món ăn truyền thống bao đời của họ, đi đâu, làm gì họ cũng giữ được món ăn độc đáo của mình. Hiện nay món quay này cũng có mặt ở các bản làng của người Nùng, Tày tại các tỉnh Phú Yên. Dăk Lăk, Dăk Nông...