Trùng bút danh - chuyện 'dở khóc, dở cười'

Có những người lấy bút danh trùng vì ngẫu nhiên, nhưng cũng có nhiều tác giả lấy trùng vì đầy... hữu ý. Mới đây, trong một lần gặp gỡ phóng viên, nhà thơ Vân Long kể rằng, ông vừa gặp một chuyện “dở cười, dở mếu”, liên quan đến sự trùng bút danh của ông và của một số bạn viết. Số là tuần trước, một cán bộ trẻ của Trung tâm Quyền tác giả Văn học Việt Nam đến gặp ông đề nghị hoàn thiện hợp đồng ủy thác quyền tác giả cho Trung tâm. Anh bạn trẻ có nói thêm: “Cháu thấy có tên chú trong danh sách các tác phẩm Google đã khai thác, chỉ không nhớ là cuốn gì”. Nhà thơ Vân Long đồ rằng anh bạn đưa ra thông tin ấy để ông đừng lơ là với việc làm hồ sơ. Nhưng sau đó thì ông tò mò “gõ cửa Google” xem sự thể ra sao. Và ông rất ngạc nhiên khi ở trang web Vinabook có giới thiệu cuốn Nét độc đáo trong thơ Chế Lan Viên, tác giả Vân Long, NXB Văn hóa - Thông tin, và cuốn Nét độc đáo trong thơ Xuân Diệu, cũngtác giả Vân Long và cũng của NXB nói trên. Điều đáng nói là cả hai cuốn sách đều không phải là tác phẩm của ông. Cả hai cuốn đều ghi nộp lưu chiểu tháng 12/2008. Trong khi đó, ông vừa biên soạn cuốn Trần Lê Văn: Những chặng đời - những chặng thơ, phát hành quý 4/2008, và cuốn Ngô Quân Miện - Đất núi - Làng văn, sẽ phát hành vào tháng 11 tới. Cả hai cuốn đều do NXB Hội Nhà văn và gia đình hai nhà thơ nói trên ủy nhiệm cho ông biên soạn.

Vậy là có hai ông Vân Long cùng làm một loại sách khảo cứu, biên soạn. Mặc dù, trong làng văn thì ai cũng biết rằng: Ngoài thơ và chân dung văn học, ở tiểu ngạchbiên soạn, nhà thơ Vân Long từng có các cuốn khác như Xuân Quỳnh - thơ và đời (Nhà xuất bản Văn hóa - Thông tin, 1996), Mùa thu quê Việt (NXB Văn hóa - Thông tin, 1999), Thơ hay có lời bình (NXB Thanh niên, 2001), Ngẫm trong thơ (NXB Thanh niên, 2006)... Cái tên ngỡ đã được “xã hội hóa” sau 60 năm làm thơ, viết báo và có mặt trong các Tuyển tập thơ, đăng ký tiểu sử, nhân thân trong cuốn Nhà văn Việt Nam hiện đại do Hội Nhà văn Việt Nam xuất bản (lưu chiểu tháng 4/2007), vậy mà đến nay bỗng chốc lại bị... trùng lặp với một người làm văn học khác mà ông chưa bao giờ biết đến. Nhà thơ Vân Long còn đùa: “Giờ đây thì tha hồ mà đụng... hàng” !

Theo lời kể của nhà thơ Vân Long, tôi đến NXB Văn hóa - Thông tin để tìm “tung tích” của tác giả Vân Long 2 (tạm gọi như vậy) thì được biết, người này vốn là cán bộ biên tập của Nhà Xuất bản Văn hóa - Thông tin vừa nghỉ hưu. Chị tên thật là Bùi Xuân Mỹ. Tôi hỏi chị rằng, có bao nhiêu cái tên có thể đặt làm bút danh tại sao chị lại đặt trùng với một tác giả đã có “thương hiệu” và từng có sách biên soạn in ở ngay NXB mà chị từng công tác, thì được trả lời là chị hoàn toàn không biết có nhà thơ tên là Vân Long. Sự trùng hợp này chỉ là ngẫu nhiên. Hai cuốn sách nói trên là do chị cùng phối hợp với một người bạn làm việc ở Thư viện Quốc gia tổng hợp và xuất bản hồi cuối năm ngoái. Chị lấy tên Vân Long vì thấy tên ấy hay (với ý nghĩa “vân” là mây, “long” là rồng, đặt cho cuốn sách về thơ thì bay bổng). Chị Mỹ giải thích rằng, chị đặt tên sách như vậy vì hy vọng sách sẽ... bán chạy, chứ không hề có ý định là giả danh nhà thơ Vân Long.

Kể về việc trùng bút danh, giới văn chương vẫn còn lưu truyền câu chuyện của nhà thơ Trần Lê Văn khi ông bắt gặp một bài thơ ký tên mình trên tờ báo mình vẫn đăng bài. Thoạt đầu, ông cho là báo đã in nhầm tên tác giả. Hóa ra không phải! Có một ông Trần Lê Văn (tên trong chứng minh thư đàng hoàng) mới làm thơ. Nếu nhà thơ Trần Lê Văn kiện ông này lấy bút danh của mình, có khi nhà thơ thua kiện, vì giấy tờ tùy thân của ông là Trần Văn Lễ, không “chính hiệu” bằng ông kia! Nghe đâu lúc đầu ông nọ (tạm gọi là Trần Lê Văn 2) không chịu đổi tên. Tên bố mẹ đặt cho mình sao ông lại không được quyền giữ nó! Sau có người bạn thơ rỉ tai ông: “Ông ạ! Tôi cho là ông sẽ nhiều lần bị làm phiền về sự trùng tên, nếu có ai khen: Ông làm bài thơ Từ góc ao làng cho cậu con liệt sĩ, đọc cảm động quá! Hoặc: Cuốn bút ký Sông núi Điện Biên, ông phải thâm nhập thực tế, sống trên đó bao lâu mới viết được cuốn ấy? Rõ ràng là ông phải thanh minh, và người nghe tuy không nói ra, nhưng ông thừa biết họ sẽ nghĩ ông là kẻ “giả danh” Trần Lê Văn! Sau đó ông Trần Lê Văn 2 phải đổi tên là Quang Đãi Trần Lê Văn, sau hình như rút gọn thành Quang Đãi Trần Văn cho cách xa hẳn “tên thật” của mình!

Trường hợp trùng bút danh của nhà thơ Vân Long cũng như của nhà thơ Trần Lê Văn nói trên chỉ là một trong số nhiều câu chuyện không vui nhưng dễ làm “phức tạp” thêm đời sống văn chương.