Trái tim đàn bà đa cảm trong thơ Cát Du

 Cục Hải Quan tỉnh Bình Dương có một nữ cán bộ đang yên đang lành bỗng dưng làm thơ. Nguy hiểm quá nhỉ? Bản thảo thi ca có quan hệ gì với hóa đơn thương mại hay giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa đâu nhỉ? Hơn nữa, thơ của nữ cán bộ Phan Kim Dung ký bút danh Cát Du lại được nhiều người yêu thích mới khó hiểu chứ! Dù vị trí cao nhất của giải thưởng Huỳnh Văn Nghệ năm 2005 đã dành để tôn vinh Cát Du thì độc giả vẫn cứ băn khoăn, liệu chữ nghĩa mơ màng của chị có giống như thủ tục tạm nhập - tái xuất chăng?

Cũng may, sau tập thơ Cảm nhận được nhiều lời chúc tụng, Cát Du tiếp tục cho ra mắt tập thơ Nàng chứng tỏ những rung cảm thẩm mỹ của chị không phải ký gửi ở kho ngoại quan, mà được gìn giữ nơi trái tim luôn run rẩy

"Em không quen hơi đàn ông khi còn bé
Em không quen hơi đàn ông khi thiếu nữ
Nhưng em biết
Một mùi đàn ông rất ngậy khi đã già"

Thi ca thường xuất hiện ở những nơi chống chếnh vui buồn. Ngôn ngữ lấp đầy khoảng trống vắng trước hết để an ủi người viết. Cát Du tự thú: "Em như con diều bị đứt dây/ Chúi nhủi giữa từng trời/ Không biết tựa vào đâu/ Để ngã". Vì vậy, chị nương vào thơ để đi qua chuỗi ngày bất an bủa vây trái tim đàn bà đa cảm. Cát Du không dụng công lập ý, lập tứ. Câu chữ của chị cứ tự nhiên ùa ra lúc nghẹn ngào cô độc, lúc bùi ngùi nhớ mong. Vì vậy, đọc thơ Cát Du đồng nghĩa với việc lắng nghe sự thổ lộ không chút đắn đo, không chút giấu giếm:

"Nàng bé tẹo
Tuổi chất cao hơn nàng?
Vậy mà nàng biết đặt những câu hỏi của nhân loại
Ta từ đâu tới?
Tới để làm gì?
Ta sẽ về đâu?
…
Nàng không hiểu
Làm sao chỉ những sinh thể đa bào duy nhất
Thành anh, thành em và thành nhân loại
Có nước mắt trong chiều chia ly"

Bìa tập thơ "Nàng".

Thơ Cát Du có một phong cách của riêng chị. Vần điệu Cát Du không được sắp xếp theo một thứ tự thẩm mỹ nào, mà trượt dài hoặc ngắt quãng theo tâm trạng cá nhân, khi van lơn "Người mang vòng tay của em đi đâu/ Bỏ mặc em trong cõi người giá lạnh này/ Hãy siết em lần nữa/ Siết em lần nữa đi nào/ Siết", khi thắc mắc "Hoàng hôn trong mắt anh mông lung lắm, chỉ toàn mây/ Em trốn sau mây phải không? Phải không?". Trong mỗi tác phẩm của Cát Du, giọng thơ song hành với giọng nói, giọng thơ hòa vào giọng nói, và thỉnh thoảng giọng nói lấn át giọng thơ, tạo nên chút ít thú vị và chút ít xôn xao. Cá tính thì rất rõ, nhưng sự rung động dễ bị hao hụt. Muốn để lại dư âm cho độc giả, Cát Du cần nhiều thi ảnh hơn. Ví dụ, đây là những câu khẳng định được giá trị thơ Cát Du:

"Sao chân em đen thế?
Em dẫm phải bóng mình ư?
Ừ, em dẫm bóng mình
Bóng mình đen?
Chân em đen?
Chân đen chạy khỏi bóng đen
Bóng đen chộp bàn chân nhỏ
Á! Chân nhỏ tõm vào đêm
Thút thít, thút thít
Có tiếng nấc
Đen!"

Một đặc điểm đáng chú ý, thơ Cát Du không ngần ngại phô bày khao khát. Bằng câu ngắn, Cát Du đề cập trực diện những niềm đắm đuối: "Đêm qua anh ngủ mơ/ Thấy trăng tròn vành vạnh/ Vỡ òa trên mặt anh/ Ôi trăng thơm quá/ Trăng mùi thiếu nữ/ Trăng mùi phù dung/ Trăng biến thành em/ Thơm hương đàn bà/ Trăng mùi quỷ sứ/ Mùi em/ Ngái!" hoặc những nỗi hân hoan: "Người đàn ông của cỏ/ Gặp người đàn bà của cỏ/ Xoắn vào nhau? Tung xòe/ Quên mất gió đông". Tuy nhiên, khi Cát Du biết tiết chế và chuyển hóa những cảm quan bất chợt thì chị lại có được những câu thơ thuyết phục người đọc:

"Nặng quá anh ơi, em nặng quá!
Anh cõng bớt nỗi buồn cho em đi
Nỗi buồn đè nghiến trái tim em
Mệt lử
Em trút rỗng mình ra, trút rỗng mình ra
Để anh không còn trong em
Mà sao vẫn nặng"

Chính nhờ cách nói cụ thể và nhịp độ ngắn gọn, thơ Cát Du phù hợp với xu hướng trình diễn. Vài bài thơ của Cát Du như Em khóc nghiêng hén hoặc Người đàn bà soi gương đọc bằng mắt hiệu quả không thể so được với diễn ngâm trên sân khấu. Hơn nữa, nhiều khẩu ngữ lấp lánh trong thơ Cát Du có lẽ chỉ có chị mới lột tả được vẻ đẹp nhất định. Ở chừng mực nào đó, qua thơ Cát Du có thể nhận diện chân dung một phụ nữ thường xuyên hốt hoảng trước thăm thẳm nhân duyên:

"Nếu có một ngày em rơi vào ký ức anh
Anh hãy cầm tù em lại
Để em được một mình trong miền nhớ của anh
Về hạt cát đi rong…"